ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ: Εξαιρετικά αφιερώματα, θεματικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ

Εξαιρετικά αφιερώματα, θεματικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ με σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το Αρχείο της ΕΡΤ,την εβδομάδα από Δευτέρα 7 έως και Κυριακή 13 Ιουλίου 2025.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 89 χρόνων από τη γέννηση του «Αρχάγγελου της Κρήτης» Νίκου Ξυλούρη, καθώς και τις επετείους θανάτου του διακεκριμένου φιλόλογου, πανεπιστημιακού δασκάλου και μεταφραστή Δημήτρη Μαρωνίτη, του λογοτέχνη-ζωγράφου Φώτη Κόντογλου, του σκηνοθέτη Στέλιου Τατασόπουλου και του συγγραφέα Μίλαν Κούντερα, παρουσιάζονται εκπομπές αφιερωμένες στη ζωή και στο έργο τους.

Ακόμη, ο φακός των «Ελληνικών Επικαίρων» μάς ταξιδεύει στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, τον Ιούλιο του 1977, όπου το Εθνικό Θέατρο παρουσίαζε την τραγωδία «Φιλοκτήτης», σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, ενώ «Η μηχανή του χρόνου» είναι αφιερωμένη στη Σαντορίνη, με αφορμή τον καταστροφικό σεισμό, στις 9 Ιουλίου 1956.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μαγνητοσκοπημένη συνέντευξη του γενικού γραμματέα Τύπου και Πληροφοριών Γιάννη Λάμψα, το 1974, στον τηλεοπτικό φακό της εκπομπής «Οι Ρεπόρτερς».

Τα αφιερώματα αναρτώνται στον ιστότοπο της ΕΡΤ www.ert.gr/archeio, καθώς και στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook www.facebook.com/ERTarchive

7 Ιουλίου 1936: Γέννηση του Νίκου Ξυλούρη
«Πρόσωπα» – Νίκος Ξυλούρης

Εκπομπή-αφιέρωμα στη ζωή και στη μουσική πορεία του Νίκου Ξυλούρη. Ακολουθούμε τους κύριους σταθμούς της δράσης του σημαντικού καλλιτέχνη, τον γενέθλιο τόπο του, το χωριό Ανώγεια Ρεθύμνου, έπειτα το Ηράκλειο και την Αθήνα, όπου εγκαθίσταται την περίοδο της Δικτατορίας, συνδέοντας την πορεία του με τον αντιδικτατορικό αγώνα και σφραγίζοντας την εξέγερση του Πολυτεχνείου με τη φωνή και το ήθος του. Ξεχωριστές ενότητες της εκπομπής, παραγωγής 2022, συνιστούν η συμμετοχή του Νίκου Ξυλούρη στη θρυλική παράσταση του θιάσου Καρέζη-Καζάκου «Το μεγάλο μας τσίρκο», το 1973, στο θέατρο «Αθήναιον», οι συνεργασίες του με μεγάλους Έλληνες συνθέτες, όπως με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στα έργα «Ριζίτικα»και «Χρονικό», και τους Σταύρο Ξαρχάκο, Χρήστο Λεοντή, Ηλία Ανδριόπουλο. Στην εκπομπή-αφιέρωμα στον σπουδαίο καλλιτέχνη, μιλούν η Ουρανία και η Ρηνιώ Ξυλούρη, φίλοι, συγγενείς, συνεργάτες του Νίκου Ξυλούρη και προσωπικότητες από τον καλλιτεχνικό χώρο, όπως οι Ψαραντώνης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, Χρήστος Λεοντής, Κώστας Φέρρης κ.ά. Προβάλλεται πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό.

Αρχισυνταξία: Δημήτρης Πετρόπουλος
Σκηνοθεσία-σενάριο: Χρίστος Βασιλόπουλος, Δημήτρης Πετρόπουλος

8 Ιουλίου 1978: «Τα μπάνια του λαού»
«Ελεύθερος ρεπόρτερ» – «Θάλασσα… θάλασσα» 

Εκπομπή έρευνας, που προβάλλει ζητήματα από την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική πραγματικότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1970, σε δημοσιογραφική επιμέλεια και παρουσίαση του Δημήτρη Λυμπερόπουλου. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο, παραγωγής 1978, ο Δημήτρης Λυμπερόπουλος μεταβαίνει σε παραλίες της Αττικής με πλήθος κόσμου και ρωτά τους λουόμενους σχετικά με την εμπειρία τους από τα καλοκαιρινά μπάνια στις ακτές του Σαρωνικού Κόλπου. Οι λουόμενοι διαμαρτύρονται για την κίνηση στους δρόμους, τον συνωστισμό στις παραλίες και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, την εκτεταμένη ρύπανση θάλασσας και ακτών, το κόστος εισόδου στις πλαζ, καθώς και για τα σκάφη αναψυχής που κινούνται πολύ κοντά στους κολυμβητές.

Παρουσίαση-έρευνα: Δημήτρης Λυμπερόπουλος

9 Ιουλίου 1956: Ο καταστροφικός σεισμός της Σαντορίνης
«Η μηχανή του χρόνου» –  «Σαντορίνη»

Το επεισόδιο της εκπομπής έρευνας «Η μηχανή του χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, αποτελεί αφιέρωμα στη Σαντορίνη, παρουσιάζοντας την ιστορία και τον πολιτισμό της από το 1.600 π.Χ. έως σήμερα, με έμφαση στην ηφαιστειακή δράση, αλλά και στη μυθολογία και στην κουλτούρα του νησιού. Ταξιδεύει στην προϊστορική Θήρα, παρουσιάζει τον μύθο της χαμένης Ατλαντίδας, εξερευνά τα μυστήρια του ηφαίστειου και ανακαλύπτει τη δύναμη των ανθρώπων, που μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1956 έχτισαν τη φήμη της Σαντορίνης στα πέρατα του κόσμου.

Συμμετέχουν ειδικοί επιστήμονες, τοπικοί φορείς και κάτοικοι, που αναδεικνύουν την αρχιτεκτονική, τα προϊόντα, τον τουρισμό και την αρχαιολογία του νησιού. Περιλαμβάνονται σπάνια πλάνα από την έκρηξη του 1925, τον σεισμό του 1956, τις καταστροφές στη Θήρα και στην Οία και την κινηματογραφημένη περιοδεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο νησί, καθώς και πλάνα από τον αρχαιολογικό χώρο του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι με το βιοκλιματικό στέγαστρο και επισκέψεις προσωπικοτήτων, όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης.

Σκηνοθεσία: Γιώργος Νταούλης.
Παρουσίαση: Χρίστος Βασιλόπουλος
Παραγωγή: 2012

10 Ιουλίου 1977: Ο «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή στην Επίδαυρο
«Ελληνικά Επίκαιρα»

Ο φακός των «Ελληνικών Επικαίρων» μάς ταξιδεύει στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, τον Ιούλιο του 1977, όπου το Εθνικό Θέατρο παρουσίαζε την τραγωδία «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και μετάφραση Τάσου Ρούσσου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου. Παρακολουθούμε πλάνα από την άφιξη του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, συνοδευόμενου από τον διευθυντή του Πολιτικού του Γραφείου, Πέτρο Μολυβιάτη, τον υπουργό Πολιτισμού και Επιστημών, Κωνσταντίνο Τρυπάνη, και τον ακαδημαϊκό Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, που προσέρχονται στον χώρο προκειμένου να παρακολουθήσουν την παράσταση. Ακολουθούν πλάνα από την παράσταση, ενώ μεταξύ των θεατών διακρίνεται και ο μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζιδάκις.
Στην παράσταση πρωταγωνιστούσε ο Αλέξης Μινωτής στον ομώνυμο ρόλο, καθώς και οι ηθοποιοί: Στέλιος Βόκοβιτς, Χρήστος Πάρλας, Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, Θοδωρής Μορίδης, Βασίλης Κανάκης κ.ά.
Παραγωγή: Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών

Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου
(www.facebook.com/ERTarchive)

Ιούλιος 1975: Νομοθετικές ρυθμίσεις για τα ΜΜΕ
«Οι Ρεπόρτερς» – Συνέντευξη του γ.γ. Τύπου και Πληροφοριών Γιάννη Λάμψα

Η κρίσιμη μετάβαση από τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας συνδέθηκε με μεγάλες θεσμικές αλλαγές τον πρώτο χρόνο της Μεταπολίτευσης, που αφορούσαν και τον χώρο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, και ειδικότερα το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο.

Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα τηλεοπτικό αρχείο 50 ετών, του Ιουλίου του 1975, τη μαγνητοσκοπημένη συνέντευξη του γενικού γραμματέα Τύπου και Πληροφοριών Γιάννη Λάμψα, ο οποίος επί κυβέρνησης Καραμανλή, το 1974, είχε αναλάβει τα καθήκοντά του και μιλάει στον τηλεοπτικό φακό της εκπομπής «Οι Ρεπόρτερς» και στον δημοσιογράφο Χρήστο Οικονόμου για την εξάμηνη έως τότε εμπειρία του. Στο προσκήνιο βρισκόταν ο νέος νόμος για την Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση 230/1975 «περί ιδρύσεως Ανωνύμου Εταιρείας υπό την επωνυμία Ελληνική Ραδιοφωνία-Τηλεόρασις» (ΕΡΤ) στη θέση του παλιού ΕΙΡΤ, με σκοπό την «ενημέρωση, την επιμόρφωση και την ψυχαγωγία του ελληνικού λαού. Ο Λάμψας ενημερώνει, επίσης, για τα μέτρα κάλυψης της δίκης των πρωταιτίων της Χούντας, που θα ξεκινούσε σε λίγες ημέρες (28 Ιουλίου 1975), επισημαίνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον των ανταποκριτών ξένου Τύπου.

11 Ιουλίου 2023: Θάνατος του συγγραφέα Μίλαν Κούντερα
«Το Θέατρο της Δευτέρας» – «Κλειδοκράτορες»

Θεατρικό έργο που συνέγραψε ο Μίλαν Κούντερα το 1962 και προβλήθηκε στο πλαίσιο της σειράς «Το Θέατρο της Δευτέρας» στις 18 Οκτωβρίου 1976, σε σκηνοθεσία Στέφανου Ληναίου και τηλεσκηνοθεσία Σταύρου Ζερβάκη. Το έργο είχε πρωτοπαρουσιαστεί από τον Στέφανο Ληναίο στο θέατρο «Άλφα» το 1973-1974, με μεγάλη επιτυχία.  Η μετάφραση είναι της Έρσης Βασιλικιώτη, τα σκηνικά και κοστούμια του Γιάννη Καρύδη, μουσική-τραγούδια του Βασίλη Δημητρίου. Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Τσεχοσλοβακία, όταν ξαφνικά στη ζωή του Γιούρι, ο οποίος ζει μαζί με τη γυναίκα του και τους γονείς της, εμφανίζεται η Βέρα, παλιά συναγωνίστριά του, και το αγωνιστικό του παρελθόν ξυπνά απότομα από τον λήθαργο. Παίζουν: Στέφανος Ληναίος, Ανδρέας Φιλιππίδης, Ντενίζ Μπαλτσαβια, Μαίρη Ιγγλέζη, Έλλη Φωτίου, Τάσος Κωστής, Χρήστος Κελαντώνης, Πέτρος Ζαρκάδης, Βασίλης Κεχαγιάς, Στέλιος Χαλκιαδάκης, Μαίρη Ραζή, Αλέκος Μαυρίδης. Περιλαμβάνεται ο τηλεοπτικός πρόλογος του σκηνοθέτη Στέφανου Ληναίου για το έργο και την παρουσίαση των συντελεστών της παράστασης.

12 Ιουλίου 2016: Θάνατος του Δημήτρη Μαρωνίτη
«Βιβλιόραμα» – «Συναντήσεις»

Στην ενότητα «Συναντήσεις» της εκπομπής για το βιβλίο «Βιβλιόραμα», παρουσιάζεται η μετάφραση της Ραψωδίας Ε της «Οδύσσειας» από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρη Μαρωνίτη, ένα φιλολογικό γεγονός ιδιαίτερης σημασίας. Ο ίδιος ο Δημήτρης Μαρωνίτης, διακεκριμένος φιλόλογος, πανεπιστημιακός δάσκαλος και μεταφραστής, παρουσιάζει στην κάμερα της εκπομπής και στον Μιχάλη Μήτρα την εργασία του αυτή, που εκδόθηκε στο βιβλίο του «Οδυσσέως Σχεδία – Η Πέμπτη Ραψωδία της Οδύσσειας», και διαβάζει ένα απόσπασμα. Σχολιάζει το μεταφραστικό του εγχείρημα και υπογραμμίζει τις δυσκολίες συγχρονισμού του μεταφραστικού ποιητικού λόγου.

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Βερνίκος
Επιμέλεια εκπομπής: Κατερίνα Ζαρόκωστα, Μιχάλης Μήτρας
Παραγωγή: 1989

13 Ιουλίου 1965: Θάνατος του λογοτέχνη και ζωγράφου Φώτη Κόντογλου
«Παρασκήνιο»

Το έργο και την προσφορά του λογοτέχνη και ζωγράφου Φώτη Κόντογλου στα πολιτιστικά πράγματα της Ελλάδας έχει θέμα το επεισόδιο,  παραγωγής 1982, της σειράς ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο». Μιλούν για τον Φώτη Κόντογλου άνθρωποι που τον έζησαν, όπως η κόρη και ο γαμπρός του, η Έλλη Αλεξίου, ο Στρατής Δούκας, ο Αλέξανδρος Παπαδημητρίου, αλλά και μελετητές του έργου του, όπως ο καθηγητής Νίκος Ζίας. Αφιέρωμα από το Αρχείο της ΕΡΤ για τα 60 χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου Έλληνα αγιογράφου και λογοτέχνη.

Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Έρευνα: Τέτα Παπαδοπούλου

13 Ιουλίου 2000: Θάνατος του σκηνοθέτη Στέλιου Τατασόπουλου
«Ο έρωτας των πρώτων πλάνων»

Επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Ο έρωτας των πρώτων πλάνων», παραγωγής 1997, αφιερωμένο στον σκηνοθέτη Στέλιο Τατασόπουλο, με θέμα τη ζωή και το έργο του.

Περιλαμβάνεται συνέντευξη του σκηνοθέτη, ο οποίος μιλάει για τη ζωή του, τα παιδικά του χρόνια, τις σπουδές σε Ελλάδα και Παρίσι, αλλά και τις ταινίες που γύρισε. Άνθρωποι του κινηματογράφου, όπως οι ηθοποιοί Τζόλυ Γαρμπή, Δανάη Γρίζου, Γιάννης Φύριος, Άννα Ιασωνίδου, Ανέστης Βλάχος, Σπύρος Καλογήρου, Λυκούργος Καλλέργης, ο διευθυντής της Ταινιοθήκης της Ελλάδας Θόδωρος Αδαμόπουλος, ο σκηνοθέτης Νέστορας Μάτσας, ο σκηνοθέτης Νίκος Αντωνάκος και ο διευθυντής φωτογραφίας Νίκος Γαρδέλης, μιλούν για τον Τατασόπουλο.

Σκηνοθεσία:  Πάνος Κέκας
Διεύθυνση φωτογραφίας: Λευτέρης Παυλόπουλος