Αρχείο της ΕΡΤ: Εορταστικά αφιερώματα με σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό

Το Αρχείο της ΕΡΤ μάς κρατάει συντροφιά με εξαιρετικές εκπομπές, ντοκιμαντέρ και αφιερώματα, που μεταφέρουν την ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων και των γιορτινών ημερών.
Ειδικότερα, την εβδομάδα από Δευτέρα 22 έως και Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2025, γυρίζουμε πίσω στον χρόνο και «ταξιδεύουμε» στις παραμονές των εορτών, τον Δεκέμβριο του 1940, περιηγούμαστε στη χριστουγεννιάτικη αγορά της Αθήνας του 1975, ακούμε παραδοσιακά κάλαντα απ’ όλη την Ελλάδα, μαθαίνουμε τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στη Θράκη, διασκεδάζουμε με την εκπομπή «Έχει γούστο» και καλεσμένο τον Σταμάτη Κόκοτα και απολαμβάνουμε «Χριστούγεννα χωρίς σύνορα», με τη μοναδική Άννα Βίσση και τη «βασίλισσα» της ντίσκο, Gloria Gaynor, σ’ ένα ξεχωριστό εορταστικό πρόγραμμα του 1990.
Ακόμη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αφιερώματα στο ταξίδι του θρυλικού πλοίου«Ματαρόα»,  80 χρόνια πριν, στις 22 Δεκεμβρίου 1945, στο κατώφλι του Εμφυλίου Πολέμου, καθώς και στη Χαρούλα Αλεξίου και στον Θάνο Μικρούτσικο.

Τα αφιερώματα αναρτώνται στον ιστότοπο της ΕΡΤ
www.ert.gr/ert-arxeio/  καθώς και στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook www.facebook.com/ERTarchive

22 Δεκεμβρίου 1945: Ξεκινά το ταξίδι του το θρυλικό πλοίο «Ματαρόα»

«Τόπος ζωής – Τόπος μνήμης»

80 χρόνια πριν, στις 22 Δεκεμβρίου 1945, στο κατώφλι του Εμφυλίου Πολέμου, αποπλέει από τον Πειραιά για τον Τάραντα της Ιταλίας το πλοίο «Ματαρόα» με επιβάτες του τουλάχιστον 215 νέους σπουδαστές υπότροφους από τον χώρο της επιστήμης, της διανόησης και της τέχνης, με τελικό προορισμό το Παρίσι, γεγονός που σημάδεψε την ελληνογαλλική ιστορία της μεταπολεμικής περιόδου. Το ντοκιμαντέρ, παραγωγής 2009, αποτελεί αφιέρωμα στο Ελληνικό Ίδρυμα (Fondation Hellenique) της Διεθνούς Πανεπιστημιούπολης του Παρισιού (Cité Universitaire). Καταγράφονται μαρτυρίες διακεκριμένων προσωπικοτήτων της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, που υπήρξαν ένοικοι του «ελληνικού σπιτιού», μεταξύ των οποίων οι Εμμανουήλ Κριαράς, Ντίκος Βυζάντιος, Μάνος Ζαχαρίας, Νέλλη Ανδρικοπούλου, Κορνήλιος Καστοριάδης, Παναγιώτης Τέτσης, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Άλκη Ζέη, Ροβήρος Μανθούλης, Κώστας Βεργόπουλος κ.ά. Μέσα από αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό, ξετυλίγεται η ιστορία του Ιδρύματος από τα εγκαίνια της λειτουργίας του το 1932 έως και το 2008. Οι αφηγήσεις περιγράφουν, επίσης, την αποστολή 200 Ελλήνων σπουδαστών υποτρόφων και διανοούμενων στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, με το αγγλικό μεταγωγικό πλοίο «Ματαρόα» το 1945, ενώ ακολούθως παρουσιάζεται η ζωή στην ιστορική Fondation κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60. Ξεχωριστή ενότητα στην εκπομπή αποτελεί η περίοδος της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, του Μάη του ’68 και των γεγονότων Πολυτεχνείου με την αντίδραση των Ελλήνων φοιτητών.

Έρευνα αρχείων-σενάριο-σκηνοθεσία: Πανδώρα Μουρίκη

23 Δεκεμβρίου 1940: Παραμονές Χριστουγέννων στην Αθήνα του 1940

«Εβδομαδίαια Έκδοσις» – Παραμονές εορτών, Δεκέμβριος 1940

Ταινία «Επικαίρων», με θέματα από την εβδομαδιαία επικαιρότητα στην Αθήνα τις παραμονές των εορτών, τον Δεκέμβριο του 1940. Προβάλλονται πλάνα με αιχμαλώτους Ιταλούς αξιωματικούς που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία των Αθηνών, την κίνηση στην κεντρική χριστουγεννιάτικη αγορά και το «Σπίτι του Άγγλου Στρατιώτη» (Λέσχη Άγγλων στρατιωτικών) που λειτουργεί στην Αθήνα. Η πρωτότυπη ταινία Επικαίρων είναι μια παραγωγή της Διεύθυνσης Κινηματογραφίας της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού και ανήκει στη συλλογή εύφλεκτων κινηματογραφικών ταινιών της ΕΡΤ.

23 Δεκεμβρίου 1975: Η χριστουγεννιάτικη αγορά της Αθήνας

Ειδησεογραφικό ρεπορτάζ

Ρεπορτάζ-ντοκουμέντο του δημοσιογράφου της ΕΡΤ Κώστα Βούλγαρη στη Βαρβάκειο Αγορά τις ημέρες των Χριστουγέννων του 1975. Ο φακός καταγράφει εικόνες από την κίνηση στους γύρω δρόμους και ακολουθεί ρεπορτάζ μέσα στη Βαρβάκειο Αγορά, όπου γίνεται λόγος για τις εισαγωγές και την επάρκεια κρεάτων, τις τιμές και την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Στην κάμερα της ΕΡΤ μιλούν πωλητές και καταναλωτές.

Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook (www.facebook.com/ERTarchive) 

24 Δεκεμβρίου: Κάλαντα Χριστουγέννων απ’ όλη την Ελλάδα

«Μουσική παράδοση»

Επεισόδιο της της μουσικής-λαογραφικής εκπομπής «Μουσική παράδοση», παραγωγής 1989, σε επιμέλεια και παρουσίαση του Παναγιώτη Μυλωνά, στο οποίο παρουσιάζονται κάλαντα των Χριστουγέννων απ’ όλη την Ελλάδα. Η χορωδία της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής ερμηνεύει τα παλιά βυζαντινά κάλαντα «Άναρχος Θεός καταβέβηκεν», καθώς και την παραλλαγή των «κοινών» καλάντων «Καλήν εσπέραν άρχοντες» από την περιοχή της Πελοποννήσου. Ακολουθούν τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα των Ποντίων και η μικρασιατική παραλλαγή του «Καλήν εσπέραν, άρχοντες». Έπειτα, μεταφερόμαστε στα Γρεβενά και ακούμε τα παραδοσιακά κάλαντα της περιοχής. Ακούμε, επίσης, τα κρητικά και τα δωδεκανησιακά κάλαντα. Σειρά έχουν τα θρακιώτικα κάλαντα «Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες», τα οποία ερμηνεύει ο Χρόνης Αηδονίδης με τη συνοδεία της χορωδίας της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής. Στη συνέχεια, ακούμε τα νησιώτικα κάλαντα «Κάτου στα Ιεροσόλυμα» και τα μοραΐτικα κάλαντα «Χριστούγεννα-Πρωτούγεννα». Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής, ο Παναγιώτης Μυλωνάς αναφέρεται στις ομοιότητες και στις διαφορές των παραδοσιακών καλάντων ανά περιοχή της Ελλάδας και, στο τέλος, ψάλλονται τα θεσσαλικά κάλαντα.

Σκηνοθεσία: Ανδρέας Κούρτης

Κείμενα-παρουσίαση: Παναγιώτης Μυλωνάς

24 Δεκεμβρίου 2007: Παραμονή Χριστουγέννων στην ΕΡΤ

με τον Σταμάτη Κόκοτα

«Έχει γούστο»

Εορταστική εκπομπή της σειράς εκπομπών πολιτιστικού περιεχομένου με την Μπήλιω Τσουκαλά, η οποία προβλήθηκε στην ΕΡΤ την Παραμονή των Χριστουγέννων του 2007. Η Μπήλιω Τσουκαλά φιλοξενεί στο πλατό τον Σταμάτη Κόκοτα και τους καλούς του φίλους Σπύρο Φωκά, Σάσα Καστούρα, Ελένη Ανουσάκη, Δήμο και Ιορδάνη Αμπατζόγλου. Ο γνωστός τραγουδιστής ερμηνεύει μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του, ενώ παράλληλα οι φίλοι του μοιράζονται με το κοινό στιγμές που πέρασαν μαζί του. Η παρουσιάστρια, όμως, έχει ετοιμάσει και μια μεγάλη έκπληξη για τον καλεσμένο της. Στο πλατό εισβάλλει ο γιος του, Δημήτρης Κόκοτας, ο οποίος μιλάει για εκείνον κι ερμηνεύει κάποια τραγούδια που ταυτίστηκαν με τη φωνή του πατέρα του, αλλά και δικές του επιτυχίες. Όλοι μαζί στήνουν ένα μεγάλο γλέντι στο πλατό, με χορό, τραγούδι και πολλές ευχές για τις άγιες αυτές ημέρες.

Σκηνοθεσία: Χρήστος Φασόης

25 Δεκεμβρίου 1990: Χριστούγεννα με την Gloria Gaynor και την Άννα Βίσση

«Χριστούγεννα χωρίς σύνορα»

Το Αρχείο της ΕΡΤ εύχεται σε όλες και όλους «Χρόνια Πολλά» με υγεία και ευημερία και μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, στα Χριστούγεννα του 1990, μέσα από το εορταστικό πρόγραμμα «Χριστούγεννα χωρίς σύνορα» με τη μοναδική Άννα Βίσση και τη «βασίλισσα» της ντίσκο, Gloria Gaynor. Τα «Χριστούγεννα χωρίς σύνορα» είναι το εορταστικό πρόγραμμα που προβλήθηκε τα Χριστούγεννα του 1990. Η Άννα Βίσση υποδέχεται την Αμερικανίδα διεθνούς φήμης τραγουδίστρια Gloria Gaynor. Μαζί τους ο Στέφανος Κορκολής, ο Δημήτρης Σγούρος και οι Commodores. Τα τραγούδια πλαισιώνουν τα ολλανδικά μπαλέτα Maria More Dancers και οι παιδικές χορωδίες του American Community της Γερμανικής Σχολής Αθηνών και του Συλλόγου Κυπρίων Επιστημόνων.

Σκηνοθεσία: Μεγακλής Βιντιάδης

Παρουσίαση: Άννα Βίσση

26 Δεκεμβρίου 1997: Έθιμα του Δωδεκαημέρου στη Θράκη

Θράκη, τόπος και ιστορία – Το Δωδεκαήμερο και άλλα λατρευτικά έθιμα

Το Δωδεκαήμερο αρχίζει από την Παραμονή των Χριστουγέννων και φτάνει μέχρι και τα Φώτα. Το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ-3 παρουσιάζει τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στα χωριά της Θράκης με τη συμμετοχή των κατοίκων, έθιμα που συνδέονται με την αρχαία λατρεία της φύσης και της γονιμότητας και τον εξευμενισμό των κακών πνευμάτων, ώστε να κρατηθούν φιλικά, καθώς στη γενικότερη αντίληψη συνδέονταν με την καρποφορία και την ευημερία. Ανάμεσα στα έθιμα των ημερών των Χριστουγέννων, το στρωμένο τραπέζι το οποίο έπρεπε να σερβιριστεί με εννιά φαγητά, αριθμός που συμβόλιζε τον πλούτο αγαθών του σπιτιού ή κατ’ άλλους την εγκυμοσύνη της Παναγίας, και η αναβίωση του εθίμου των μεταμφιέσεων, που οι ρίζες του ανάγονται σε παγανιστικά κατάλοιπα, καταδεικνύοντας τις ζυμώσεις που έγιναν στους λαούς της Θράκης, στο πέρασμα των αιώνων. Η μακραίωνη λαϊκή παράδοση αντανακλάται στα παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής που καταγράφονται στην εκπομπή, όπως τα θρακιώτικα κάλαντα που τραγουδιούνται τις ημέρες των Χριστουγέννων για τις «40 μέρες της Παναγίας», «Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσε…», ή το αργό καθιστικό μικρασιάτικο τραγούδι «Δεν είν’ αυγή να σηκωθώ». Στο ντοκιμαντέρ επιχειρείται, επίσης, να εξηγηθεί μέσα από βιβλιογραφικές αναφορές πώς η λατρεία αυτών των εθίμων συνδεδεμένων με την αντίληψη για τους δαίμονες και τα πνεύματα διατηρήθηκε στο διάβα των αιώνων, με την ενσωμάτωσή τους στην ορθόδοξη πίστη και θρησκεία.

Αφήγηση: Λάκης Κομνηνός

Σκηνοθεσία: Σταμάτης Τσαρουχάς, Λάκης Κομνηνός

Σύμβουλοι-Έρευνα: Χρόνης Αηδονίδης, Γιάννης Κίζης, Βασιλική Ταμβάκη

27 Δεκεμβρίου 1950: Γέννηση Χαρούλας Αλεξίου

«Οι φίλοι μου»

Για τα γενέθλια της ερμηνεύτριας Χαρούλας Αλεξίου, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει επεισόδιο του 2000 από την εκπομπή «Οι φίλοι μου», αφιερωμένο στην ίδια. Για τα 30 χρόνια λαμπρής παρουσίας στο ελληνικό τραγούδι, η Χάρις Αλεξίου θυμάται, σχολιάζει και συζητάει με τον Γιώργο Παπαστεφάνου, ενώ την κουβέντα τους πλαισιώνουν οι μεγάλες της επιτυχίες.

Παρουσιαστής: Γιώργος Παπαστεφάνου

Σκηνοθέτις: Δάφνη Τζαφέρη

28 Δεκεμβρίου 2019: Θάνατος του συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου

«Η ζωή είναι αλλού»

Καλεσμένος της Εύης Κυριακοπούλου, σε αυτό το επεισόδιο της σειράς συνεντεύξεων, είναι ο Θάνος Μικρούτσικος. Σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη, ο συνθέτης μιλάει για τη ζωή και την καλλιτεχνική πορεία του. Αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο ξεκίνημά του στη μουσική και στη δισκογραφία, στη μελοποίηση του έργου του Καββαδία, στη μουσική δημιουργία και στην έμπνευσή του αλλά και στην ενασχόληση με τα κοινά, το παρελθόν και το μέλλον.

Αρχισυνταξία-παρουσίαση: Εύη Κυριακοπούλου

Σκηνοθεσία: Γιώργος Παναγιωτόπουλος

Παραγωγή: 2005