Ιστορική αναδρομή της δορυφορικής TV στην Ελλάδα

Featured | Όσοι από εμάς είναι μεγαλύτεροι των 30 ετών μπορεί να θυμούνται την εποχή που η χώρα μας διέθετε όλα κι όλα μόλις 2 κανάλια, τις ΕΡΤ1-ΕΡΤ2 που λίγο πιο παλιά ονομάζονταν ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ. Όσοι ζούσαν κοντά στα σύνορα μπορεί να έπιαναν στους τηλεοπτικούς τους δέκτες και κάποιο τρίτο κανάλι γειτονικής χώρας… αλλά ως εκεί…

Όσοι από εμάς είναι μεγαλύτεροι των 30 ετών μπορεί να θυμούνται την εποχή που η χώρα μας διέθετε όλα κι όλα μόλις 2 κανάλια, τις ΕΡΤ1-ΕΡΤ2 που λίγο πιο παλιά ονομάζονταν ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ. Όσοι ζούσαν κοντά στα σύνορα μπορεί να έπιαναν στους τηλεοπτικούς τους δέκτες και κάποιο τρίτο κανάλι γειτονικής χώρας… αλλά ως εκεί! Οι περισσότερες παλιές τηλεοράσεις λειτουργούσαν χωρίς τηλεχειριστήριο και διέθεταν από 5 ως 10 θέσεις μνήμης για διαφορετικά κανάλια. Για να αλλάξουμε κανάλι… σηκωνόμασταν από τον καναπέ και πατούσαμε το πλήκτρο 1 ή το πλήκτρο 2! Αν κάποιος τότε μας μιλούσε για μια εποχή που θα μπορούσαμε να έχουμε εκατοντάδες η χιλιάδες κανάλια στον τηλεοπτικό μας δέκτη, είναι σίγουρο πως θα του ρίχναμε μερικές σφαλιάρες για να συνέλθει!

Το 1983 διάβασα για πρώτη φορά σε γαλλικό περιοδικό άρθρο που αναφερόταν στους μελλοντικούς γεωστατικούς δορυφόρους, που θα μπορούσαν να μεταδίδουν τηλεοπτικό σήμα πολύ έξω από τα γεωγραφικά σύνορα μιας χώρας και αυτό μου «άνοιξε την όρεξη» για την μελλοντική λήψη γαλλικών καναλιών. Η πρώτη φορά όμως που είδα με τα μάτια μου δορυφορικό κανάλι ήταν στα τέλη του 1987, όταν σε κάποια έκθεση ηλεκτρονικών στην πόλη μου ανάμεσα στα VHS βίντεο φιγουράριζε και μία τηλεόραση της Φιλανδικής Salora, η οποία συνδέονταν με ένα κάτοπτρο μόλις 1.2m και έκανε λήψη του ρωσικού καναλιού Horizont από τις 14 μοίρες δυτικά σε μπάντα C, διαθέτοντας ενσωματωμένο δορυφορικό δέκτη!

Εκείνη την εποχή κυκλοφόρησε από τις Τεχνικές Εκδόσεις και το περιοδικό Δορυφορική Επικοινωνία και TV, που έβγαινε σε άτακτα χρονικά διαστήματα (περίπου ανά τρίμηνο) και από το οποίο πήρα τις πρώτες μου γνώσεις πάνω στο αντικείμενο και διάβασα για εγκαταστάσεις κατόπτρων στην Ελλάδα, τα οποία όμως είχαν συνήθως διαστάσεις 1.8, 2.4 ή 3 μέτρα και πολύ μεγάλο κόστος. Αυτά ήταν για την λήψη μόνο μερικών αναλογικών καναλιών, που δεν έφταναν τα 20, πιο συχνά με τρίμετρο πιάτο και με απαραίτητο σύστημα κίνησης, που παρακολουθούσε το γεωστατικό τόξο, ώστε να λαμβάνει σήμα από περισσότερες γεωστατικές θέσεις.

Το πρώτο κάτοπτρο που είδα στην περιοχή μου ήταν πάντως λίγο μικρότερο, διαμέτρου 1.2 μέτρων, και ήταν σταθερά τοποθετημένο στις 60 μοίρες ανατολικά, σημαδεύοντας τον Intelsat VF7, για λήψη 6 γερμανικών αναλογικών καναλιών (3 Sat, TVCSM, WDR 3, Music Box, BR Munchen, ARD-Eins Plus).

Μελετώντας στην συνέχεια και ξένα περιοδικά του χώρου (το αγγλικό What Satellite και το γαλλικό Tele Satellite) καθώς και τα ιχνοδιαγράμματα της εποχής, διαπίστωσα ότι στην ΒΔ Ελλάδα όπου διαμένω, η λήψη των ευρωπαϊκών δορυφόρων ήταν λίγο ευκολότερη και ότι είχα σοβαρές πιθανότητες λήψης και του δύσκολου δορυφόρου Telecom 1C από τις 5 μοίρες δυτικά, ο οποίος αναμετέδιδε …έξι ολόκληρα γαλλικά κανάλια στα τέλη του 1989, αλλά σε διαφορετική μπάντα συχνοτήτων από τους υπόλοιπους, την ονομαζόμενη τότε μπάντα telecom (συχνότητες από 12.5 μέχρι 12.75 GΗz). Έτσι, μαζεύοντας σιγά – σιγά το απαιτούμενο ποσό και αφού… κινδύνεψα να χωρίσω με την γυναίκα μου γι αυτό, επικοινώνησα με τα περισσότερα ελληνικά καταστήματα που αναλάμβαναν εγκαταστάσεις δορυφορικής λήψης και τον Απρίλιο του 1990 εγκατέστησα το κινητό 2.4m πιάτο μου με το οποίο είχα λήψη πενήντα περίπου καναλιών, αν και τα επιθυμητά γαλλικά από τις 5 δυτικά έβγαιναν με αρκετά χιόνια… τα οποία καθάριζα με ειδικό φίλτρο που κατέβαζε το κατώφλι θορύβου.

Εκείνη την εποχή οι βασικοί δορυφόροι που λαμβάνονταν στην Ελλάδα (με κάτοπτρα 1.8 με 3 μέτρα, ανάλογα και με την περιοχή) ήταν:

Intelsat VA F-11 στις 27.5 δυτικά με βασικό κανάλι το CNN

Gorizont 7 στις 14 δυτικά με το ρωσικό Horizont σε μπάντα C

Telecom 1C στις 5 δυτικά με τα γαλλικά TF1, France 2, France 3, Canal J, La 5, M6

Eutelsat 1 F2, στις 7 ανατολικά με το αμερικανικό Worldnet

Eutelsat 1F4, στις 13 ανατολικά με αρκετά κανάλια, αλλά η λήψη της δυτικής δέσμης ήταν αρκετά δύσκολη. Το πραγματικό ξεκίνημα στην θέση αυτή είχε γίνει πάντως από τον παλαιότερο ECS 1 (Eutelsat 1) που το τοποθετήθηκε στις 13 τον Ιούνιο του 1983!

Δορυφορικά πάντως είχαμε αρκετά ενδιαφέροντα κανάλια όπως τα αγγλικά Super Channel – Sky Channel – MTV – Screensports , το γαλλικό TV 5, το ιταλικό RAI Uno και τα γερμανικά RTL Plus – Sat 1 – 3 Sat. Τα παραπάνω κανάλια τα γνώρισε αρκετός κόσμος στην Ελλάδα από τις…. αντιστασιακές αναμεταδόσεις των νεοδημοκρατικών δήμων Αθήνας και Θεσσαλονίκης που οδήγησαν το 1990 στην κατάργηση του μονοπωλίου της ΕΡΤ και στο ξεκίνημα των ιδιωτικών καναλιών (Mega, ANT-1, New Channel κλπ). Το αγγλικό Sky πάντως μετακόμισε στις αρχές του 1989 στον παρακάτω δορυφόρο…

ΟAstra 1A, στις 19.2 ανατολικά, ήταν ο πρώτος ουσιαστικά δορυφόρος οικιακής λήψης στην Ευρώπη, αν και στην Ελλάδα η λήψη του ήταν δύσκολη. Στην θέση αυτή ξεκίνησε την αναμετάδοσή του το πρώτο συνδρομητικό πακέτο του Αγγλικού Sky (BSB), δηλαδή ο πρόγονος του σημερινού Sky Digital.

Τα κανάλια του δορυφόρου (που λαμβάνονταν άριστα με 2.4m στην Καστοριά) ήταν τα Sky One/Sky Channel, Sky News, Sky Movies, Eurosport (τα Sky News-Eurosport με ελεύθερη εκπομπή), τα σκανδιναβικά TV3-TV1000 (κωδικοποιημένα), τα Ολλανδικά Filmnet (κωδικοποιημένο) και RTL 4 (ελεύθερο), τα γερμανικά Pro7, RTL plus, 3 Sat, Sat 1, το ελβετικό Teleclub (κωδικοποιημένο) και τα MTV Europe, Children’s Channel/Lifestyle και Screensport, με το τελευταίο να διαθέτει ήχο σε τρείς γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά). Για μικρό χρονικό διάστημα κυκλοφόρησαν και πειρατικές καρτούλες Videocrypt για την αποκωδικοποίηση των αγγλικών καναλιών, αλλά δεν κρατούσαν πολύ καιρό και ήταν ασύμφορες.

Ανατολικότερα ο μόνος δορυφόρος που λαμβάνονταν εύκολα ήταν ο Intelsat VF 7 στις 60 ανατολικά με τα γερμανικά κανάλια που προανέφερα και ο οποίος είχε ήδη σταματήσει τις μεταδόσεις του τον Απρίλιο του 1990 που εγκατέστησα το κάτοπτρό μου.

Στις 13 μοίρες ανατολικά, ήδη από το 1990 ο Eutelsat 1F4 αντικαταστάθηκε από τον ισχυρότερο Eutelsat 2F1, ενώ την επόμενη διετία (μέχρι το 1992) τοποθετήθηκαν και οι Eutelsat 2F2 στις 10 μοίρες ανατολικά, Eutelsat 2F3 στις 16 ανατολικά και Eutelsat 2F4 στις 7 ανατολικά, καταλαμβάνοντας τροχιακές θέσεις που και σήμερα αξιοποιούνται από τον ευρωπαϊκό Οργανισμό. Η μεγάλη ώθηση στην δορυφορική λήψη στην χώρα μας έγινε όμως το 1995, όταν τοποθετήθηκε στις 13 ανατολικά ο πολύ ισχυρός Hot Bird 1 και την εποχή εκείνη είχαμε έντονο ανταγωνισμό των εφημερίδων με προσφορές με κουπόνια φτηνής αγοράς αναλογικών δορυφορικών δεκτών και πιάτων 80 εκατοστών για λήψη του πανίσχυρου αυτού δορυφόρου που φιλοξενούσε σημαντικό αριθμό καναλιών. Στα τέλη του 1996 ακολούθησε ο Hot Bird 2 στην ίδια θέση και το Φθινόπωρο του 1997 ο Hot Bird 3. Μέχρι τα τέλη του 1998 είχαν τοποθετηθεί στην ίδια θέση και οι Hot Bird 4 – Hot Bird 5 καθιστώντας την θέση πραγματικά καυτή και ανταγωνιστική της θέσης Astra 1, αν και μετά τον πρώτο δορυφόρο της σειράς οι 2-3-4 διέθεταν και δυτική δέσμη εκπομπής, δυσκολότερης λήψης στη χώρα μας.

Εντωμεταξύ το καλοκαίρι του 1991 ξεκινά τις μεταδόσεις του στις 19.2 ανατολικά και ο Astra 1B, προσθέτοντας άλλα 16 κανάλια στα 16 που φιλοξενούσε ήδη ο 1A και καθιστώντας ιδιαίτερα επιθυμητή την λήψη του. Στα κανάλια που φιλοξενούσε προστέθηκαν κι άλλα Γερμανικά, κάποια κωδικοποιημένα σκανδιναβικά, αλλά και το ελεύθερο CNN. Ακολούθησε ο Astra 1C το 1993 με άλλα 16 κανάλια, αλλά και με δύσκολες δέσμες εκπομπής, ακόμη και για τα ΒΔ. Τα περισσότερα νέα κανάλια ήταν συνδρομητικά του αγγλικού πακέτου Sky που εξέπεμπαν στην αναλογική κωδικοποίηση Videocrypt. O Astra 1D ήρθε στα τέλη του 1994 και ο 1E το φθινόπωρο του 1995 με αποτέλεσμα η SES, ιδιοκτήτρια των Astra, να διαθέτει ήδη 5 δορυφόρους στην ίδια τροχιακή θέση πριν η Eutelsat εκτοξεύσει τον Hot Bird 2 στις 13 ανατολικά. Το γεγονός αυτό εξασφάλιζε την λήψη 80 αναλογικών καναλιών με ένα και μόνο σταθερό πιάτο, δηλαδή μια τεράστια προσφορά για τα δεδομένα της εποχής.

Την εποχή εκείνη (1994-1995) δημοφιλής στην χώρα μας ήταν και ο δορυφόρος Intelsat 707 στην μία μοίρα δυτικά που φιλοξενούσε τα αγγλόφωνα σκανδιναβικά κανάλια TV1000 – TV3 με κωδικοποίηση Eurocrypt και μετάδοση σε D2Mac, για την οποία κυκλοφορούσαν στο εμπόριο διαφόρων τύπων πειρατικές καρτούλες με τις οποίες επιτυγχάνονταν λήψη σε δέκτες με ενσωματωμένο eurocrypt ή σε ξεχωριστούς αποκωδικοποιητές. Η λήψη και πάλι ήταν δύσκολη στην ΝΑ Ελλάδα αλλά εφικτή με 1.8m στα Βόρεια.

Το σύστημα D2Mac, που είχε σχεδιαστεί για να φέρει ακόμη και κανάλια υψηλής ευκρίνειας, είχε ξεκινήσει από το 1988 με τον γαλλικό TDF1 στις 19 μοίρες δυτικά και κυρίως από τα μέσα του 1990 με τον TDF 2 στην ίδια θέση. Το πρόβλημα όμως ήταν η πολύ μικρή χωρητικότητα των δορυφόρων, που με 5 μόνο πομπούς δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν του δορυφόρους της σειράς Astra 1 που διέθεταν 16 πομπούς για ισάριθμα κανάλια. Το σύστημα D2Mac εγκαταλείφτηκε το 1999 (ο TDF1 το 1996), ενώ ήδη είχαν αναπτυχτεί οι ψηφιακές αναμεταδόσεις. Από την θέση αυτή ξεκίνησε τις μεταδόσεις του το γνωστό και σήμερα γαλλογερμανικό κανάλι Arte που αρχικά ονομαζόταν La Sept (από το 89 μέχρι το 92).

Από τα τέλη του 1995, στις περιοχές της χώρας μας που δεν καλύπτονταν από αναμεταδότες του αναλογικού FILMNET, κάθε καφετέρια που ήθελε να έχει πελάτες τα Σαββατοκύριακα, εξοπλίζονταν με κάτοπτρο 1,2μ. και μάλιστα με μοτέρ για πάνω-κάτω κίνηση και όχι δεξιά – αριστερά! Ο στόχος είναι η λήψη του ασταθούς δορυφόρου Eutelsat 1 F4 στις 25,5 μοίρες ανατολικά που αναμεταδίδει το FILMNET. Ο δορυφορικός δέκτης συνδυάζεται με τον αποκωδικοποιητή Cablecrypt της εταιρείας και συνδρομή.

Μόλις το SUPERSPORT γίνεται χωριστό κανάλι, το ενδιαφέρον εκλείπει, για να αναζωογονηθεί πάλι μετά τον Αύγουστο του 1996, όταν στον ίδιο δορυφόρο τα FILMNET-SUPERSPORT εκπέμπουν ψηφιακά και μάλιστα χωρίς σοβαρή κωδικοποίηση!

Τον Ιανουάριο του 97 τα 2 κανάλια μετακομίζουν στον ισχυρό και σταθερό Hot Bird 2 (13 Ε), αλλά τον Μάρτιο γίνεται «σκληρή κωδικοποίηση» και χρησιμοποιούνται πλέον μόνο για την τροφοδοσία των επίγειων αναμεταδοτών. Το ψηφιακό πακέτο της Nova ξεκίνησε τελικά στα τέλη του 1999.

Δύο ακόμη τροχιακές θέσεις αξίζει να αναφερθούν:

Τον Οκτώβριο του 1998 το αγγλικό πακέτο Sky μετακομίζει στον νέο δορυφόρο Astra 2A στις 28.2 ανατολικά και ξεκινά την ψηφιακή του μετάδοση ως Sky Digital, που σήμερα αποτελεί το ευρωπαϊκό ψηφιακό πακέτο με τον μεγαλύτερο αριθμό συνδρομητών. Στην θέση αυτή θα προστεθούν στην συνέχεια αρκετοί ακόμη δορυφόροι με τελευταίο τον Astra 2G που αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα. Η λήψη στην Ελλάδα από τις διάφορες δέσμες των δορυφόρων που φιλοξενούνται είναι συχνά προβληματική, ειδικά της αγγλικής δέσμης που μεταδίδει ελεύθερα τα περιζήτητα αγγλικά κανάλια BBC-ITV-Channel 5-Channel 5.

Τον Μάιο του 2003 ο ελληνικός ΟΤΕ εκτοξεύει τον πρώτο ελληνικό δορυφόρο σε γεωστατική τροχιά, τον Hellas Sat 2 στις 39 μοίρες ανατολικά. Η λήψη στην χώρα μας είναι φυσικά πανεύκολη, ο οργανισμός βρίσκει πελάτες στις βαλκανικές χώρες αλλά δεν καταφέρνει να πείσει την Nova να μετακινηθεί από τις 13 ανατολικά. Από ελληνικά κανάλια θα εκπέμψουν μόνο κάποια μικρά και ορισμένα ραδιόφωνα ενώ και το ίδιο το πακέτο του ΟΤΕ ξεκινά την δορυφορική του μετάδοση στα τέλη του 2011 από τις 9 μοίρες ανατολικά. Ο δορυφόρος και τα δικαιώματα της τροχιακής θέσης θα πουληθούν τελικά στον Arabsat τον Φεβρουάριο του 2013.

Ψηφιακή εποχή

Οι πρώτες ψηφιακές μεταδόσεις στην Ευρώπη ξεκίνησαν δειλά – δειλά το 1996, σε πρώτη φάση με συνδρομητικά πακέτα που ξεκινούν την ψηφιακή τους μετάδοση παράλληλα με τις αναλογικές και σταδιακά μετακομίζουν τους πελάτες τους στην ψηφιακή, που τους επιτρέπει πολύ μεγάλες οικονομίες σε έξοδα αναμετάδοσης, αφού κατά μέσον όρο σε ένα πομπό που φιλοξενούσε ένα μόνο αναλογικό κανάλι εκπέμπονται τώρα 8 ψηφιακά με εφάμιλλη ποιότητα εικόνας. Σιγά – σιγά εμφανίζονται και ελεύθερες μεταδόσεις (ελεύθερα γερμανικά στις 19.2 ανατολικά, τουρκικά στις 42 ανατολικά κλπ) και έτσι οι φανατικοί της δορυφορικής λήψης εξοπλιζόμαστε και με ψηφιακούς δέκτες. Το πρώτο μοντέλο της ελληνικής αγοράς (πανάκριβο και χωρίς λήψη scpc καναλιών) είναι το μοντέλο Panasat 520 που χρησιμοποιεί και το Filmnet, αλλά το πρώτο μοντέλο μαζικής πώλησης υπήρξαν οι Νokia Μediamaster 9500 και 9600 που υπήρχαν σε όλα τα σπίτια των… σοβαρών δορυφορομανών. Οι δέκτες αυτοί ξεκίνησαν μάλιστα και την παράδοση των «ανεπίσημων λογισμικών» που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, αν και οι εποχές με τα εύκολα κλειδάκια και τις επαναπρογραμματιζόμενες wafer cards, τους κλώνους, τα ειδικά multicrypt CAM (matrix,dragon κλπ) και τους ειδικούς προγραμματιστές καρτών και CAMs έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Το ψηφιακό πακέτο της Nova ξεκίνησε όπως αναφέραμε στα τέλη του 1999. Τον Οκτώβριο του 2001 επίσης στις 13 ανατολικά ξεκίνησε και η ψηφιακή πλατφόρμα του Alpha Digital που ναυάγησε πολύ γρήγορα, παρά τις χαμηλές τιμές του πακέτου και έκλεισε τον Ιούλιο του 2002 με τεράστια χρέη. Την εποχή εκείνη….όλοι έβλεπαν πειρατικά την Nova, το εγχείρημα λοιπόν ήταν μάλλον καταδικασμένο (και το θαύμα ήταν ίσως …πως δεν έκλεισε και η Nova την ίδια εποχή!).

Η επόμενη…. αποτυχημένη προσπάθεια έγινε από το κυπριακό πακέτο Athina Sat που ξεκίνησε τον Μάιο του 2005 και άντεξε μέχρι τον Μάρτιο του 2008 με τα βασικά κανάλια του πακέτου LTV-Alpha να περνάνε στην πλατφόρμα Nova Cyprus. Το πακέτο εξέπεμπε από τον Hellas Sat στις 39 ανατολικά.

Σήμερα πάντως τα δύο ελληνικά ψηφιακά πακέτα Nova και OTE TV εκπέμπουν από τις 13 και 9 ανατολικά αντίστοιχα και μπορούν να θεωρηθούν επιτυχημένα με πολλούς συνδρομητές που αυξήθηκαν παρά την κρίση, αν και δεν αποκλείεται η πώληση του πακέτου της Nova μέσα στο 2015.

Αντί επιλόγου

Εδώ και λίγα χρόνια έχουν σταματήσει εντελώς οι αναλογικές μεταδόσεις, ενώ και οι ψηφιακές περνούν με γοργούς ρυθμούς στην εποχή της υψηλής ευκρίνειας, ειδικά μέσα στα συνδρομητικά πακέτα, ακόμη και στα ελληνικά. Η προσπάθεια καθιέρωσης της τρισδιάστατης τηλεόρασης φαίνεται πως απέτυχε για μια ακόμη φορά και το επόμενο βήμα στην δορυφορική λήψη θα είναι μάλλον τα κανάλια UHD (Ultra HD) αν και πιστεύω πως ο ρυθμός διείσδυσής τους θα είναι πολύ αργός. Την ίδια στιγμή πάντως η δορυφορική λήψη δέχεται έντονες πιέσεις από την πολύ φτηνότερη IPTV μετάδοση και πιθανότατα το μέλλον βρίσκεται κάπου εκεί, εφόσον βέβαια οι ευρυζωνικές μεταδόσεις στην χώρα μας βελτιωθούν κι άλλο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι παλιοί DXers θυμόμαστε με νοσταλγία την εποχή των πρώτων αναλογικών μεταδόσεων, όταν δεν είχαμε ίντερνετ και μαθαίναμε τα νέα είτε από το teletext ορισμένων καναλιών είτε… τηλεφωνικά από ομοιοπαθείς φίλους! Ελπίζω με το άρθρο αυτό να θύμισα ορισμένες… ρομαντικές στιγμές στους παλιούς του αθλήματος και να έδωσα ένα περιληπτικό ιστορικό των εξελίξεων στους νεότερους.

{gallery}13966{/gallery}