Επισκευάζοντας επίγειους ψηφιακούς δέκτες

Σε προηγούμενο τεύχος είχαμε δώσει πληροφορίες για το πώς να ανακτήσετε έναν επίγειο ψηφιακό δέκτη που είχε πρόβλημα με το λογισμικό του. Τι γίνεται όμως αν το πρόβλημα είναι πραγματική βλάβη στο ηλεκτρονικό κομμάτι;

Σε προηγούμενο τεύχος είχαμε δώσει πληροφορίες για το πώς να ανακτήσετε έναν επίγειο ψηφιακό δέκτη που είχε πρόβλημα με το λογισμικό του. Τι γίνεται όμως αν το πρόβλημα είναι πραγματική βλάβη στο ηλεκτρονικό κομμάτι;

Οι παρακάτω πληροφορίες μάλλον είναι χρήσιμες σε πεπειραμένους με ηλεκτρονικές επισκευές και κάποιος που δεν είναι εξοικειωμένος με τα ηλεκτρονικά δεν πρέπει να κάνει ούτε προσπάθεια να ανοίξει το καπάκι του μηχανήματος, αφού υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ηλεκτροπληξίας ή και πυρκαγιάς αν η επισκευή δεν γίνει σωστά.

Παρόλο που οι φωτογραφίες και οι πληροφορίες αφορούν δέκτες με mstar, οι γενικές αρχές αφορούν τα περισσότερα μοντέλα της αγοράς.

Διάγνωση

Πριν αποφασίσουμε ότι ο δέκτης έχει πράγματι ηλεκτρονική βλάβη, πρέπει να αποκλείσουμε πρόβλημα είναι του λογισμικού. Π.χ. τα συμπτώματα δεν εμφανίστηκαν μετά από αναβάθμιση λογισμικού. Οι περιπτώσεις αυτό-σφάλματος του λογισμικού είναι μάλλον αρκετά σπάνιες.

Τα βασικά συμπτώματα ενός δέκτη με ηλεκτρονικό πρόβλημα είναι:

Α. Νεκρός.

Β. Ανάβει μόνο ένα ενδεικτικό στην πρόσοψή του και αυτό πιθανόν αχνά ή αναβοσβήνει.

Γ. Αργεί να ξεκινήσει αφού κοπεί το ρεύμα ή σταματάει να λειτουργεί μόλις ζεσταθεί.

Δ. Πιξέλιασμα στην εικόνα ή και στο ήχο.

Ε. Αδυναμία εγγραφών σε σκληρό δίσκο.

Η επισκευή

Εξωτερικό τροφοδοτικό

Αν ο δέκτης έχει εξωτερικό τροφοδοτικό, το δοκιμάζουμε σε άλλο δέκτη ή μετράμε την τάση του υπό φορτίο (δηλαδή συνδεδεμένο με το δέκτη). Είναι αρκετά κοινό πρόβλημα η βλάβη ενός εξωτερικού τροφοδοτικού. Αρκετές φορές μπορεί να ακούγεται και κάποιο σφύριγμα ή περιοδικό κλικ αν το τροφοδοτικό είναι τύπου switching. Αν είναι συμβατικού τύπου με μετασχηματιστή, διόδους ανόρθωσης και πυκνωτή εξομάλυνσης, δεν ακούγεται η βλάβη αλλά γονατίζει υπό φορτίο.

Τα εξωτερικά τροφοδοτικά σπάνια αξίζει να επισκευαστούν, τις περισσότερες φορές το κέλυφός τους είναι σφραγισμένο και πρέπει να σπάσει για να έχετε πρόσβαση στο εσωτερικό του κύκλωμα. Γίνεται, αλλά προτείνεται μόνο σαν λύση ανάγκης. Σε αυτή την περίπτωση μην χρησιμοποιήσετε πλαστική χαρτοταινία για να κρατήσετε τα πλαστικά μέρη μαζί. Οι ταινίες αυτές είναι ακατάλληλες για εφαρμογές αυτού του τύπου και μπορεί να αναφλεγούν αν ζεσταθούν.

Στα ενδότερα …

Πριν ανοίξουμε το καπάκι του δέκτη δεν ξεχνάμε να αποσυνδέσουμε ΟΛΑ τα καλώδια που είναι συνδεδεμένα πάνω του καθώς και την τροφοδοσία του. Δέκτες με μεταλλικά καπάκια έχουν βίδες. Δέκτες με πλαστικά μπορεί να έχουν βίδες κρυμμένες κάτω από τα πλαστικά ποδαράκια ή όπως συχνότερα να έχουν πλαστικά κλιπ που σπάνε πολύ εύκολα. Προσοχή και υπομονή ειδικά αν δεν τον έχετε ξανα-ανοίξει.

Να υπολογίσετε ότι οι δέκτες πιθανόν να έχουν αποθηκεύσει ένα μεγάλο ποσοστό σκόνης και βρωμιάς καθόλη την διάρκεια λειτουργίας τους και έτσι προετοιμαστείτε κατάλληλα για τον καθαρισμό του.

Οπτική επιβεβαίωση

Η πρώτη ματιά είναι καθοριστική. Το κύριο πρόβλημα είναι οι πυκνωτές. Κοιτάξετε καλά τους ηλεκτρολυτικούς. Συνήθως δεν υπάρχουν πάνω από 10 – 15 συνολικά. Οι μεγαλύτεροι δεν είναι πάνω από 3 ή 4. Ένας ταλαιπωρημένος πυκνωτής έχει αλλάξει χρώμα, έχει φουσκώσει ή μπορεί και να έχει σκάσει. Οι πυκνωτές που ζορίζονται περισσότερο είναι αυτοί που βρίσκονται στην γραμμή τροφοδοσίας του επεξεργαστή, στην γραμμή τροφοδοσίας του tuner, και φυσικά στο τροφοδοτικό (εικόνα 1).

Θεωρητικά μπορείτε να αλλάξετε όλους τους πυκνωτές, είναι όμως εργασία που δεν χρειάζεται, παρά ελάχιστες φορές. Εκτός από τους (συνήθως 2) ηλεκτρολυτικούς στο δευτερεύον του τροφοδοτικού, που προτείνω να αλλάζονται πάντα, υπάρχουν άλλοι 2 στην κεντρική πλακέτα που είναι απαραίτητο να αλλαχτούν. Είναι αυτοί που τροφοδοτούν το tuner και τον επεξεργαστή. Ακόμα και αν ο ένας από τους 2 παραπάνω πυκνωτές δείχνει να είναι εντάξει, καλό είναι να αντικαταστήσετε και τους δύο.

Οι αντικαταστάτες πυκνωτές πρέπει να έχουν τουλάχιστον τα ίδια χαρακτηριστικά με τους προς αντικατάσταση. Σε γενικές γραμμές η πρακτική λέει ότι μπορούμε άφοβα να βάλουμε πυκνωτές μεγαλύτερης χωρητικότητας από αυτούς που αντικαθιστάμε όμως η διαφορά δεν πρέπει να είναι τεράστια, αφού πρώτον δεν θα χωράνε στο σχετικό χώρο και δεύτερον ένας μεγάλος πυκνωτής θέλει και μεγαλύτερο ρεύμα αρχικής φόρτισης πράγμα που μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στους σταθεροποιητές τάσης του κυκλώματος.

Συνήθως οι προβληματικοί πυκνωτές σε αυτές τις συσκευές έχουν τιμή 470μF στα 16V και η αντικατάστασή τους προτείνεται να είναι μέχρι 1000μF στα 16V. Δεν είναι απαραίτητο να υποστηρίζεται μεγαλύτερη τάση, αφού ήδη και τα 16V των αρχικών πυκνωτών είναι ήδη μεγάλη, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι οι γραμμές εξυπηρετούν τάσεις μέχρι 5V.

Στο εσωτερικό τροφοδοτικό, οι πυκνωτές στην ράγα των 5V στο δευτερεύον είναι δύο και προτείνω την αντικατάστασή τους με νέους στα 2200μF στα 10V. Προσοχή όμως στο ύψος τους ώστε να μην βρίσκουν στο καπάκι του δέκτη. Πιθανόν να χρειαστεί κάποιος να τοποθετηθεί πλάγια για το σκοπό αυτό (εικόνα 2).

Η διαδικασία επισκευής, σε οργανωμένη μορφή δεν πρέπει να θέλει πάνω από μισή ώρα και κατά πάσα πιθανότητα θα σας αμείψει με έναν λειτουργικό δέκτη που πιθανόν να ζήσει αρκετά ακόμα χρόνια.

Στα δύσκολα τώρα

Επειδή η ανοχή των εξαρτημάτων είναι απρόβλεπτη, η βλάβη σε πυκνωτή μπορεί να προκαλέσει και άλλο πρόβλημα και, ναι μεν, ο πυκνωτής να δείχνει οπτικά εντάξει το μηχάνημα όμως μπορεί να μην λειτουργεί.

Ώρα για μετρήσεις

Η κακή εξομάλυνση που προκαλεί ένας προβληματικός πυκνωτής επιφέρει μεγάλο στρες στα υλικά σταθεροποίησης τάσης και αυτά μπορούν να καταστραφούν πολύ πριν ο πυκνωτής να αρχίσει να δείχνει σημάδια κόπωσης.

Αν διαπιστώσουμε ότι οι πυκνωτές δείχνουν εντάξει ή η αντικατάστασή τους δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι ώρα να πάρουμε το πολύμετρο για να μετρήσουμε ότι όντως οι τάσεις τροφοδοσίας είναι σωστές.

Ας δούμε λίγο την πρακτική που αφορά την τροφοδοσία των επιμέρους τμημάτων ενός δέκτη mstar (εικόνα 3).

Με γρήγορη ματιά στο σχέδιο βλέπουμε τα εξής:

• Το τροφοδοτικό βγάζει τάση 5V γύρω στα 1.5Α.
• Ο επεξεργαστής θέλει τροφοδοσία 1.26V περί τα 800mA, καθώς και 3.3V στα 500mA.
• Τάση 3.3V θέλει και η flash.
• Η μνήμη DDR θέλει 1.8V στα 500mA.
• Το tuner, το USB και το HDMI θέλουν 5V.
• Υπάρχει και μία τάση στα 12V για χρήση στον αναλογικό ενισχυτή ήχου που τροφοδοτεί το SCART.

Οι μετρήσεις μπορεί να γίνουν στα ποδαράκια εισόδου και εξόδου των σχετικών chip. Το chip που αναλαμβάνει τα χρέη του DC-DC converter για τα 1.26V είναι το SY8009 και αυτή η ψείρα δεν γεμίζει το μάτι ότι μπορεί να διαχειριστεί ρεύματα 2A. Στη εικόνα 4 βλέπετε το διάγραμμα του chip για να χρησιμοποιηθεί σαν οδηγός. Προσοχή κατά την μέτρηση να μην προξενήσετε βραχυκύκλωμα με τους ακροδέκτες (probe) του πολύμετρου.

Η προσωπική μου πείρα δείχνει ότι τα περισσότερα προβλήματα είναι στην τάση των 1.26V που θέλει ο επεξεργαστής. Ο πυκνωτής (EC14 στο διάγραμμα της εικόνας 4) που είναι στον DC-DC converter που δίνει τα 1.26V από τα 5V του τροφοδοτικού κάνει την περισσότερη δουλειά και διαχειρίζεται το μεγαλύτερο ρεύμα από όλους τους υπόλοιπους. Η θέρμανση στον πυκνωτή αυτού και η πτώση της απόδοσής του υπερθερμαίνει το chip και αρκετά συχνά το καταστρέφει. Άλλες φορές σιωπηλά, χωρίς εμφανή σημάδια, άλλες φορές το chip είναι σκασμένο και άλλες φορές το chip έχει ανεβάσει τόσο μεγάλη θερμοκρασία με αποτέλεσμα να καεί η πλακέτα κάτω και γύρω από αυτό.

Σχεδόν ποτέ δεν έχω δει πρόβλημα σε άλλες τάσεις. Η αναφορά για αντικατάσταση του πυκνωτή στην τάση τροφοδοσίας του tuner γίνεται γιατί και αυτός θερμαίνεται αρκετά πιθανόν γιατί βρίσκεται κοντά σε άλλα εξαρτήματα που ανεβάζουν θερμοκρασία.

Δεν μου έτυχε ποτέ πρόβλημα με τον πυκνωτή στο κύκλωμα τροφοδοσίας της DDR (στα 1.8V). Ακόμα και όταν οι υπόλοιποι ήταν χάλια αυτός δεν έτυχε να βρεθεί ούτε στο ελάχιστο πεσμένος. Αν επιθυμεί κάποιος μπορεί να τον αλλάξει και αυτόν με έναν στα 1000μf στα 16V. Προαιρετικά επίσης μπορεί να αντικατασταθεί και ο 10μF που βρίσκεται στα 5V στην είσοδο των DC DC converter.

Με προσοχή λοιπόν μετράμε τις διάφορες τάσεις. Αν διαπιστωθεί ότι αυτές είναι μηδενικές αντικαθιστούμε το σχετικό chip (εικόνα 5). Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό είναι εφικτό με την χρήση μικρού κολλητηριού και υπομονή, όμως προτείνω την αφαίρεση διπλανών πυκνωτών για ευκολότερη πρόσβαση.

Άλλες βλάβες

Πέρα από τα παραπάνω μία όχι τόσο σπάνια βλάβη είναι και η περίπτωση του ταλαντωτή – κρυστάλλου του επεξεργαστή. Ειδικά αν αυτός είναι τοποθετημένος πάρα πολύ κοντά ή και από κάτω ακριβώς από τον επεξεργαστή (εικόνα 6), οι πιθανότητες να καταστραφεί από την μεγάλη θερμοκρασία που αναπτύσσει ο επεξεργαστής είναι πολλές. Ο κρύσταλλος για τα Mstar 7818 είναι στα 24MΗz. Με ένα συχνόμετρο μπορείτε να ελέγξετε αν λειτουργεί.

Αν κάνετε την αντικατάσταση των πυκνωτών και τον έλεγχο στις τάσεις και ο δέκτης δεν ξεκινάει, δείτε το τεύχος για την ανάκτηση του λογισμικού. Η κακή τάση τροφοδοσίας μπορεί να επιφέρει και πρόβλημα στο λογισμικό του δέκτη π.χ. μια πτώση της κατά την διάρκεια εγγραφής στην flash του δέκτη μπορεί να διαγράψει ή να εγγράψει λάθος πληροφορίες σε κάποιο σημείο του λογισμικού.

Αν η σειριακή θύρα είναι ενεργή τότε ο κρύσταλλος είναι εντάξει και απαιτείται φόρτωση του λογισμικού. Αν στην σειριακή θύρα δεν υπάρχει δραστηριότητα τότε κατά πάσα πιθανότητα ο κρύσταλλος θέλει αντικατάσταση.

Ακροβασίες

Ένας χαλασμένος πυκνωτής σε συνδυασμό με έναν πολύ ανθεκτικό σταθεροποιητή τάσης μπορεί να υπερθερμάνει το σταθεροποιητή σε μεγάλη θερμοκρασία και να καεί κυριολεκτικά η πλακέτα του δέκτη (εικόνα 7).

Αν ανοίξετε το καπάκι και δείτε αυτή την εικόνα τότε η επισκευή είναι μάλλον αδύνατη. Ο δέκτης σχεδόν έχει αρπάξει φωτιά. Η καταστροφή της πλακέτας δεν επιτρέπει την αντικατάσταση των χαλασμένων υλικών. Οι χάλκινες πίστες, καθώς και τα γύρω εξαρτήματα έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.

Στο δρόμο για την ανακύκλωση ή μήπως όχι; Αν δεν θέλετε να το βάλετε κάτω υπάρχει λύση. Παρόλο που η βλάβη δείχνει εκτεταμένη και σοβαρή, πιθανότατα ο υπόλοιπος δέκτης να είναι λειτουργικός. Το μόνο που χρειάζεται είναι να δώσουμε ξανά τα 1.26V που θέλει ο επεξεργαστής.

Καθαρίστε προσεκτικά με το σχετικό καθαριστικό την πλακέτα και αφαιρέστε τα κατεστραμμένα εξαρτήματα, τον πυκνωτή καθώς και τα εξαρτήματα που αφορούν άμεσα το chip (δείτε το σχετικό διάγραμμα).

Στη συνέχεια θα χρειαστείτε έναν ανεξάρτητο DC-DC converter ικανό να βγάλει 1.26V στα 2A με είσοδο 5V. Υπάρχουν έτοιμα modules και μάλιστα πολύ οικονομικά, βασισμένα στο LM2596. Προσοχή: ρυθμίστε την τάση εξόδου του module στα 1.26V πριν το συνδέσετε στην πλακέτα του δέκτη και τροφοδοτήσετε τον επεξεργαστή.

Το τελικό αποτέλεσμα φαίνεται στην εικόνα 8. Το module έχει σταθεροποιηθεί πάνω στην θωράκιση του tuner και οι συνδέσεις με την κεντρική πλακέτα έχουν γίνει με τα περισσεύματα από τα ποδαράκια των πυκνωτών.

Επίλογος

Υπάρχουν και άλλες βλάβες που τυγχάνουν, όπως χαλασμένη DDR, πρόβλημα με το chip στο tuner, καμένος επεξεργαστής κλπ. Δεν μπορούν να σωθούν όλα ή ορισμένες φορές το κόστος επισκευής ξεπερνάει την τιμή του δέκτη.

Και εδώ μπαίνει το ερώτημα, με δέκτες που έχουν αξία κοντά στα 20 ευρώ οι επισκευές είναι λογικό να γίνουν; Το κόστος των υλικών επισκευής είναι περί τα 5 ευρώ, όμως το κόστος της υπηρεσίας μπορεί να είναι κοντά στο κόστος ενός νέου δέκτη.

Πράγματι, το μεμονωμένο κόστος επισκευής μπορεί να ξεπεράσει την τιμή αγοράς νέου δέκτη. Και αν είναι και φθαρμένο το χειριστήριό του σίγουρα η επισκευή δεν συμφέρει.

Όμως οι βλάβες σε γενικές γραμμές είναι βατές και εύκολα μπορείτε να επαναφέρετε το δέκτη σε λειτουργική κατάσταση αν πιάνουν λίγο τα χέρια σας.

{gallery}14986{/gallery}